De Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB) en K3Delta hebben onderzocht wat de meerwaarde van kleiwinning is.
Hernieuwbare grondstof
Wie weet het niet: (straat)bakstenen worden gemaakt van klei. In Nederland kunnen we klei winnen zonder dat het op raakt. Met andere woorden: klei is een hernieuwbare grondstof. De Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB) en K3Delta hebben onderzocht wat de maatschappelijke bijdrage van kleiwinning is aan duurzaamheid, ruimtelijke kwaliteit en hoogwaterveiligheid. Het onderzoek is verricht op basis van 18 kleiwiningsprojecten langs de grote Nederlandse rivieren sinds 2000.
De uitkomsten
Binnen de 18 onderzochte projecten blijkt dat kleiwinning indrukwekkende cijfers oplevert als het gaat om gegenereerde natuurwaarden sinds het jaar 2000:
Oppervlakte nieuwe natuur: 1.800 hectare
Agrarische gronden die door kleiwinning - al dan niet in combinatie met zandwinning - zijn omgevormd tot natuur. Met deze functieverandering is gemiddeld een daling van de grondwaarde van 85% gemoeid.
Hoeveelheid gewonnen klei: 5,5 miljoen m³ (keramische) klei
De klei die in de uiterwaarden is gewonnen ten behoeve van de (bouw)keramische industrie of die als dijkenklei is ingezet.
Gerealiseerd waterstandseffect: 40 cm waterstandsdaling
Het verlagen van het winterbed zorgt voor meer ruimte voor de rivier. De genoemde projecten zorgen in totaal voor een waterstandsverlaging van 40 cm bij maatgevend hoogwater. Maatgevend hoogwater is een waterstand die theoretisch eens in de 1250 jaar voorkomt.
Extra lengte natuurvriendelijke oever: 70 km
Bij kleiwinning zijn vele oevers volgens een flauw talud aangelegd, welke waardevol zijn voor aquatisch gebonden flora en fauna.
Gerealiseerde lengte nevengeul: 35 km
Door kleiwinning zijn vele nevengeulen aangelegd. Een nevengeul is een min of meer parallel aan de hoofdstroom van een rivier lopende watergang. De rivieren in Nederland bestonden vroeger voor een belangrijk deel uit nevengeulen. Oude nevengeulen zijn vaak door menselijk ingrijpen of op natuurlijke wijze geheel of gedeeltelijk verland. Door kleiwinning worden deze oude patronen vaak weer zichtbaar.
Extra oppervlak ondiep water: 330 hectare
Kleiwinning in het rivierengebied beperkt zich tot het reliëfvolgend afgraven van het kleipakket, waardoor veelal ondiep water (tot 3 meter) ontstaat. Doordat in ondiep water licht tot de bodem kan doordringen ontstaat een zuurstofrijk systeem met veel plantengroei. Het water warmt bovendien snel op en is daardoor uitstekend opgroeihabitat voor bijvoorbeeld vissen en insecten.
Reductie stikstof (CO2) uitstoot: 283.458 kg per jaar
Op basis van mestgiftenkengetallen afkomstig van het Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) wordt per hectare 170 kg stikstof per jaar toegediend. Doordat veel gebieden door kleiwinning wordt omgevormd naar natuur is als gevolg van kleiwinning sprake van een duurzame reductie van de stikstof in de bodem.
Reductie ammoniak uitstoot: 22.677 kg per jaar
Van de eerder genoemde hoeveelheid stikstof komt uiteindelijk 8% vrij in de vorm van ammoniak (NH³) bij het bemesten van grond. Door de omvorming van landbouw naar natuur is als gevolg van kleiwinning sprake van een duurzame verbetering van de luchtkwaliteit.
Conclusie: vier winnaars
Kleiwinning creëert ruimte voor de rivier, ecologie en biodiversiteit, nieuwe natuur en woon- en recreatiemogelijkheden. Kortom, het verrijkt ons landschap. Kleiwinning telt zogezegd vier winnaars: de waterstand, het gebied en de natuur, de bouw; en daarmee de maatschappij. Nederlandse rivierklei is een duurzaam gewonnen grondstof met een groot beschermend karakter.
